ที่ลานวัฒนธรรมเผ่าไทโส้ ข้างที่ว่าการอำเภอกุสุมาย์ จ.สกลนคร นายธนเดช พันธ์ทาร์ นายอำเภอกุสุมาลย์ นายอานนท์ จันทร์แก้ว นายกเทศมนตรีตำบลกุสุมาย์ หัวหน้าส่วนราชการ ผู้บริหารท้องถิ่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้านและชาวบ้าน ร่วมกันบวงสรวงพระอรัญอาสาเจ้าเมืองคนแรกของอำเภอกุสุมาลย์ เนื่องในเทศกาลโส้รำลึก ครั้งที่ 44 ประจำปี 2568 ระหว่างวันที่ 31 มกราคม-2 กุมภาพันธุ์ 2568 โดยมีนักร้องสาวศิลปินดังเวียง นฤมล แต่งกายด้วยชุดพื้นเมืองไทโส้ร่วมรำบวงสรวง พระอรัญอาสา โดยนางรำร่วม 1 พันชีวิต และมีพิธีบายศรีสู่ขวัญผู้ข้อต่อแขน งานพาแลง ฮักแพง ฮ่วมใจ ไทโส้กุสุมาลย์ การแสดงศิลปวัฒนธรรม กิจกรรมการเดินแบบชุดโส้ประยุกต์ และการแสดงคอนเสิร์ตของศิลปิน เวียง นฤมล วันวันที่ 1 กุมภาพัธุ์ ร่วมกันทำบุญตักบาตรเพื่อความเป็นสิริมงคล และทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้พระอรัญอาสา เจ้าเมืองกุสุมาลย์คนแรก นอกจากนี้ยังมีการประกวดโส้ทั่งบั้งของสถานศึกษา การแสดงมหรสพ และการจำหน่ายสินค้าของกินของใช้ส่งเสริมการท่องเที่ยวกระตุ้นเศรษฐกิจ
เทศกาลโส้รำลึก จัดขึ้นเพื่ออนุรักษ์และสืบสานขนบธรรมเนียมประเพณีอันทรงคุณค่าของคนพื้นเมืองชนเผ่าไทโส้ เผยแพร่วัฒนธรรมของท้องถิ่นให้แพร่หลาย นำรายได้ไปปรับปรุงศูนย์วัฒนธรรมไทโส้ให้มีมาตรฐานยิ่งขึ้น ส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักวัฒนธรรมประเพณีอันเก่าแก่ ที่ถือปฏิบัติกันมาอย่างยาวนาน ตลอดจนสร้างความสัมพันธ์ระหว่างหน่วยงานราชการ เอกชน และประชาชนให้เกิดความสามัคคีปรองดองกัน โดยจัดขึ้นในวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี ถือว่าเป็นประเพณีฮีต 12 คลอง 14 อีกด้วย
สำหรับชนเผ่าโส้ อพยพมาจากเมืองมหาชัยกองแก้ว ประเทศ สปป.ลาว มาอาศัยอยู่ที่ อ.กุสุมาลย์ เมื่อปี พ.ศ. 2371 โดยอยู่ร่วมกับชนเผ่าต่างๆอีก 5 เผ่า คือ เผ่าญ้อ เผ่ากะเลิง เผ่าลาว เผ่าโย้ย เผ่าภูไท และ อีก 2 เชื้อชาติ คือเชื้อชาติจีน และเวียดนาม อยู่กันมาอย่างมีความสุข รักใคร่ปรองดองกันตลอดมา ชนเผ่าโส้ มีเอกลักษณ์การแต่งกายอย่างสวยงาม ส่วนใหญ่จะเป็นสีดำ แดง หรือเข้ม ศิลปะ วัฒนธรรมเผ่าโส้ ซึ่งรักษาไว้เป็นเอกลักษณ์ ที่เด่นชัดก็คือโส้ทั่งบั้ง หรือภาษากะโส้เรียกว่า พิธีเจียซะลา เป็นพิธีการในการบวงสรวงวิญญาณของบรรพบุรุษ หรือเรียกขวัญและรักษาคนป่วย กับพิธีซางกระมู่จในงานศพ
สำหรับโส้ทั่งบั้งอัตลักษณ์ที่โดดเด่นของอำเภอกุสุมาลย์ ก็คือพิธีกรรมใช้กระบอกไผ่ยาวประมาณ 3 ปล้อง กระทุ้งดินเป็นจังหวะ แล้วมีการร่ายรำและร้องไปตามจังหวะในพิธีกรรม พิธีเหยาของเผ่าไทโส้ซึ่งมีความเชื่อในเรื่องของผี ซึ่งมีมาแต่โบร่ำโบราณ พิธีการเหยาจะมีหลายลักษณะดังนี้ การเหยารักษาคนป่วยเหยาเพื่อให้ทราบสาเหตุของการป่วย ไม่ใช่เหยาเพื่อให้หายป่วยแต่เพื่อเป็นการให้รู้สาเหตุของการป่วยว่าเกิดจากอะไรจะได้ไปทำการรักษายังไงเพื่อจะได้ให้หายจากอาการป่วย แต่พิธีกรรมในการเปิดงานโส้รำลึกเพื่อให้ทราบถึงประโยชน์ ทราบถึงประวัติความเป็นมาของอำเภอกุสุมาลย์นี้ว่า อำเภอกุสุมาลย์นี้ก่อตั้งมาอย่่างไร มีเจ้าเมืองชื่อว่าอะไร และลูกหลานของท่านนี้ได้อยู่ดีกินดีมาจนถึงทุกวันนี้ ซึ่งพิธีการเหยานี้นอกจากจะใช้ในการเสี่ยงทายแล้ว ยังมีการเหยาเพื่อขอฟ้าขอฝนตามประเพณีพญาแถน ที่ชาวเผ่าไทโส้นับถือ
ภาพ-ข่าว วัฒนะ แก้วก่า สกลนคร
